GRUCZOŁY DOKREWNE I HORMONY

Co trzeba wiedzieć i umieć z tego działu?
1. Jak rozmieszczone są najważniejsze gruczoły dokrewne? (To masz zaznaczone na ludziku - w zeszycie) zobacz aplikację nr1
2. Podwzgórze (część mózgu) wpływa na wydzielanie hormonów niektórych gruczołów ale nie bezpośrednio tylko przez przysadkę mózgową. patrz tutaj

3. WAŻNIEJSZE  HORMONY (i ich działanie):

HORMONY  PRZYSADKI  MÓZGOWEJ

•  somatotropina (hormon wzrostu) pobudza wzrost kości długich czyli pobudza organizm do ogólnego wzrostu ciała. niedobór - powoduje karłowatość; nadmiar - u młodych ludzi gigantyzm (nadmierny wzrost), u dorosłych - akromegalia (rozrost kości dłoni, stóp i twarzy)
• hormony tropowe (kierunkowe) pobudzają nadnercza, gonady (jądra lub jajniki), tarczycę do wydzielania ich hormonów
• prolaktyna* pobudza wytwarzanie mleka w gruczołach mlecznych
• oksytocyna* wywołuje skurcze macicy (przy porodzie)

• wazopresyna* reguluje ilość wody w moczu. niedobór - nadmierne wydalanie moczu może powodować odwodnienie organizmu; nadmiar - zbyt dużo wody jest zatrzymywane w organizmie

 HORMON  SZYSZYNKI

• melatonina - reguluje rytm dobowy, ułatwia zasypianie i sen (uwalniana jest głównie w nocy)

HORMONY  TARCZYCY

• tyroksyna (nazywana rzadziej tetrajodotyroniną) i trójjodotyronina* - przyspieszają przemianę materii (metabolizm). przy niedoborze - metabolizm jest zwolniony, niestety procesy myślowe też ulegają spowolnieniu co może powodować problemy w nauce, przy nadmiarze - metabolizm jest przyspieszony (co wyniszcza organizm) hormony te mają w swojej budowie cząsteczki jodu (pierwiastka dość rzadkiego - obecnego w rybach morskich, glonach morskich i tzw. owocach morza - czyli małych żyjątkach morskich typu krewetki, homary, ośmiornice itp.)
• kalcytonina - obniża we krwi stężenie jonów wapnia, powoduje, że gromadzą się one w kościach

HORMON  PRZYTARCZYC

• parathormon - jest antagonistą kalcytoniny (działa przeciwnie) - obniża ilość wapnia w kościach - podnosi stężenie jonów wapnia we krwi

HORMONY  TRZUSTKI

• insulina - obniża poziom glukozy (cukru) we krwi (powoduje zamianę glukozy w glikogen i odkładanie w tej postaci w wątrobie)  niedobór - cukrzyca; nadmiar - omdlenia (z powodu zbyt niskiego poziomu cukru we krwi) więcej informacji o cukrzycy
• glukagon - działa antagonistycznie - podnosi poziom cukru we krwi (powoduje zamianę glikogenu w wątrobie w glukozę)

HORMON  NADNERCZY

• adrenalina (hormon walki i ucieczki) - stawia organizm w stan gotowości (podnosi ciśnienie krwi, podnosi poziom cukru we krwi, przyspiesza tętno i częstotliwość oddechów, kieruje krew do mózgu i mięśni, niestety zmniejsza dopływ krwi do jelit co skutkować może bólem brzucha na klasówce, częściowo znosi czucie bólu)

HORMONY  GONAD (PŁCIOWE)

• estrogeny - u kobiet - warunkują rozwój cech płciowych (budowa zewnętrznych narządów płciowych, kobieca sylwetka), powodują dojrzewanie komórek jajowych 
• progesteron - u kobiet - odpowiada za utrzymanie ciąży
• testosteron - u mężczyzn - w życiu płodowym wpływa na wykształcenie się narządów płciowych męskich, odpowiada za rozwój cech męskich u dojrzewających chłopców i utrzymanie ich u dorosłych mężczyzn (męska sylwetka, obniżony głos, zarost), przyspiesza rozwój mięśni

* - oznacza, że nie musisz tego wiedzieć (no chyba, że marzysz o szóstce)
4. Jak działa układ hormonalny? 

Każdy hormon działa na konkretny narząd lub wywołuje konkretną reakcję w organizmie. Skąd hormony "wiedzą", pod jaki adres mają trafić? Otóż tkanki docelowe, którym dany hormon jest potrzebny do regulacji ich pracy, mają na powierzchni komórek takie miejsca, które potrafią go rozpoznać i przechwycić z przepływającej krwi. Są to tzw. receptory. Dzięki takiemu porządkowi hormony działają swoiście, tylko na przypisane im narządy docelowe, nie wtrącając się do pracy innych.

• Sprawdź ile potrafisz (dobrze radzę) zrób te łatwiutkie zadania